شیوۀ معماری شیروان

سبک شناسی معماری ایرانی کاستی¬ها و ناگفته¬های بسیار داشته است. شیروان یکی از شیوه های معماری اسلامی ایران در شمال آذربایجان است که تا کنون در ایران به کفایت معرفی نشده است. همچنین در جمهوری آذربایجان، به دلیل تأثیر نظام فکری- سیاسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق، سبک شناسی معماری اسلامی گسسته از تاریخ و هنر ایرانی و فرهنگ اسلامی تحلیل و بررسی شده است. بررسی آثار معماری به جای مانده از شیوۀ شیروان در شمال آذربایجان، که بدان عنوان زیبای "معماری عصر نظامی گنجوی" را داده اند، نشان می¬دهد که اسلوب معماری شیوۀ شیروان برآیند سرمشق¬های معماری عهد ساسانی و نیز تأثیر آموزه های معماری اسلامی خراسان بوده است. نگارنده در نوشتار حاضر کوشیده است که شیوۀ معماری شیروان را با سه شناسۀ اصلی تحلیل و معرفی کند : 1. ایجاد وحدت نمای درون و برون بنا با کاربرد عنصر سنگ؛ که میراث معماری عهد ساسانی است. 2. پلان چهار گوشۀ ساده و بدون ایوان برای مساجد؛ که برگرفته از پلان آتشکده¬های چهارطاقی است. 3. تک منارۀ¬بلند و جدا از کالبد اصلی مسجد؛ که تأثیر معماری عهد سلجوقی خراسان است.